خواب خوب برای مغز بهتر است یا فعالیت متناسب؟ | بهترین راهکار برای سم زدایی مغز چیست؟
بهترین راهکار برای سم زدایی مغز چیست؟آیا می‌دانستید سیستم گسترده‌ی دیگری هم در بدن وجود دارد که به سم‌زدایی مغز کمک می‌کند؟
هنگامی که بحث سم‌زدایی و پاکسازی بدن به میان بیاید، احتمالا همه بی‌درنگ به کلیه‌ها فکر می‌کنند که معمولا همه‌ی سموم بدن را دفع کرده و منجر به حفظ سلامت بدن می‌شوند. ولی آیا می‌دانستید سیستم گسترده‌ی دیگری هم در بدن وجود دارد که به سم‌زدایی مغز کمک می‌کند؟
اگر می‌خواهید منظور از سم‌دایی مغز را بفهمید و با راهکارهایی برای پاکسازی بدن خود آشنا شوید، این نوشتار را حتما بخوانید. در ادامه می‌خواهیم این موضوع را بررسی کنیم و ببینیم آیا به سم‌زدایی مغز نیاز داریم یا خیر. همچنین سخنی درباره‌ی شیوه‌ی کارکرد سیستم سم‌زدایی مغز و ترفندهایی برای افزایش سلامتی بدن خواهیم داشت. با ما همراه باشید.
سیستم گلیمفاتیک چیست؟
«سیستم گلیمفاتیک» (Glymphatic System) به سیستم شریان‌های خونی در بدن اشاره دارد که سموم و مواد زائد را از مغز و سیستم عصبی مرکزی دفع می‌کنند. سیستم گلیمفاتیک بیشتر در هنگام خواب فعال است، به همین دلیل داشتن استراحت کافی شبانه برای سلامت ذهن و روان بسیار ضروری است.
سیستم سم‌زدایی مغز چگونه کار می‌کند؟
این سیستم به مایع مغزی-نخاعی (CSF) بستگی دارد که وارد فضاهای کنار شریان‌های خونی منتهی به مغز می‌شود. مایع مغزی-نخاعی با مایع بینابینی مبادله می‌شود؛ مایعی که سلول‌های مغزی را احاطه می‌کند. این به تشکیل سیستم گلیمفاتیک منجر می‌شود که با جمع‌آوری سموم و مواد زائد از جمله متابولیت‌ها و پروتئین‌هایی مانند «آمیلوئید بتا» که در بیماری آلزایمر نقش دارد، مغز را سم‌زدایی می‌کند.
در ادامه، این سیستم مواد زائد را از مغز خارج کرده، در بدن منتقل می‌کند تا در نهایت آنها را دفع کند. در حالی که خواب هستید، به دلیل گسترش فضای میان مایع‌های بینابینی و مغزی-نخاعی، فعالیت سیستم گلیمفاتیک افزایش پیدا می‌کند. با توجه به برخی پژوهش‌ها، ورزش کردن هم می‌تواند فعالیت این سیستم را افزایش دهد.
گفته می‌شود هنگامی که در سیستم گلیمفاتیک اختلال رخ دهد، این می‌تواند برخی بیماری‌های مغزی و مشکلاتی مانند مه مغزی و ضعیف شدن حافظه را در پی داشته باشد. پژوهش‌گران بر این باورند که داشتن یک سیستم پاکسازی سالم در سیستم عصبی، برای سلامتی مغز و پیشگیری از مشکلات خطرناکِ عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون، بیماری هانتینگتون و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک بسیار حیاتی است.
برخی متخصصان اعتقاد دارند اگر در معرض سموم گوناگون قرار بگیرید، به‌ویژه در درازمدت، به احتمال زیاد باید بیشتر روی سلامت و کارکرد سیستم گلیمفاتیک کار کنید و آن را بهبود ببخشید. این سموم که می‌توانند روی مغز تأثیر منفی بگذارند، به طور معمول ناشی از مشکلات زیر هستند؛
- خوردن غذاهای فرآوری‌شده و التهابی
- مصرف زیاد الکل
- مصرف مواد مخدر و دخانیات
- استفاده از برخی داروها
- قرار گرفتن در معرض مواد خارجی مانند فلزات سنگین و آلاینده‌های زیست‌محیطی
اگرچه این گزینه ربطی به سموم ندارد، ولی خواب بد و بی‌کیفیت هم با اختلال‌های روانی پیوند دارد. افزایش سن هم کارکرد سیستم گلیمفاتیک را مختل می‌کند. برای نمونه، ممکن است سطح مایع مغزی-نخاعی، جریان خون به مغز و تپش شریان‌ها را کاهش دهد. ولی با داشتن سبک زندگی سالم می‌توان سرعت رخ دادن این مشکلات را کاهش داد و سالیان سال در سلامت کامل زندگی کرد.
پاکسازی یا سم‌زدایی مغز چیست؟
هدف از پاکسازی یا سم‌زدایی مغز این است که بدن در برابر بیماری‌های عصبی محافظت شود و نشانه‌های مربوط به کارکرد ضعیف مغزی کاهش پیدا کنند. مردم به طور معمول برای جلوگیری از مشکلات زیر به سراغ سم‌زدایی مغز می‌روند؛
- خستگی
- مه مغزی
- اضطراب
- افسردگی
- از دست دادن حافظه
- آسیب و سکته‌ی مغزی
- اعتیاد
این گونه از پاکسازی معمولا شامل چیزهایی مانند استراحت کافی و بالا بردن کیفیت خواب، مصرف مکمل‌هایی برای بهبود کارکرد مغز، خوردن غذاهای ضدالتهابی، ورزش کردن و روزه گرفتن می‌شود.
با اینکه همه‌ی این راهکارها می‌توانند وضعیت کلی سلامت روحی و جسمی را بهبود ببخشند، ولی بیشتر متخصصان بر این باورند که برای تقویت سلامت شناختی و ذهنی به یک پاکسازی و سم‌زدایی دقیق نیاز نیست. بدین معنی که شما با داشتن یک سبک زندگی سالم و رعایت نکات سلامتی و دوری از چیزهایی که به بدن آسیب می‌رسانند، در دراز مدت می‌توانید از سلامت روانی خود مطمئن شوید و نیازی به یک برنامه‌ی سم‌زدایی مغز نداشته باشید.
دکتر ویزدن می‌گوید: اختلال در خواب یکی از علائم رایج افرادی است که مبتلا به زوال عقل هستند. با این حال، ما هنوز نمی‌دانیم که آیا این یک پیامد بیماری است یا یک عامل محرک در پیشرفت آن. ممکن است خواب خوب به دلایلی غیر از پاکسازی سموم به کاهش خطر زوال عقل کمک کند.
اثرات مثبت و ترمیمی یک استراحت خوب شبانه به طور گسترده‌ای شناخته شده و توضیح علمی رایج این بوده است که مغز در طول خواب سموم را دفع می‌کند. با این حال یافته‌های جدید نشان می‌دهد این فرضیه که به دیدگاه غالب در علوم اعصاب تبدیل شده، ممکن است اشتباه باشد.
ایسنا در خبری نوشت: نتایج یک آزمایش که به تازگی در انگلیس انجام شده، نشان می‌دهد فرایند پاکسازی سموم و حرکت مایع در مغز موش‌ها به طور قابل توجهی در طول خواب و بیهوشی کاهش می‌یابد.
پروفسور «نیک فرانکس»، پروفسور بیوفیزیک و بیهوشی در امپریال کالج لندن و یکی از متخصصان این مطالعه در این باره می‌گوید: کم‌خوابی باعث می‌شود در کارهایتان زیاد اشتباه کنید؛ نظیر اینکه چیزها را به وضوح به خاطر نمی‌آورید یا هماهنگی دست و چشم‌تان را ضعیف می‌بینید. این ایده که مغز شما به اصطلاح تمیزکاری و خانه‌داری را در طول خواب انجام می‌دهد، منطقی به نظر می‌رسد.
وی اضافه کرد با این حال تنها شواهد غیرمستقیمی وجود داشته که نشان می‌داده فعالیت سیستم دفع مواد زائد مغز در طول خواب افزایش پیدا می‌کند. متخصصان برای راستی‌آزمایی این فرضیه از یک رنگ فلورسنت برای مطالعه مغز موش‌ها استفاده کردند.
این کار به آنها اجازه داد تا ببینند که مایع با چه سرعتی از حفره‌های بطنی به سایر نواحی مغز حرکت می‌کند. استفاده از رنگ فلورسنت همچنین آنها را قادر ساخت تا میزان پاکسازی رنگ از مغز را مستقیماً اندازه‌گیری کنند.
این مطالعه نشان داد که خالی شدن مایع رنگی در موش‌های در حال خواب حدود ۳۰ درصد و در موش‌هایی که تحت بیهوشی قرار داشتند در مقایسه با موش‌هایی که بیدار نگه داشته شده بودند، ۵۰ درصد کاهش یافت.
دکتر فرانکس در این باره گفت: ما از مشاهده چنین چیزی در یافته‌های خود بسیار شگفت‌زده شدیم، چرا که دریافتیم میزان سم‌زدایی در مغز حیواناتی که در خواب بودند یا تحت بیهوشی بودند به میزان قابل توجهی کاهش نشان می‌دهد.
متخصصان پیش‌بینی می‌کنند این یافته‌ها در مورد انسان‌ها نیز صدق کند زیرا خواب یک نیاز اصلی مشترک بین همه پستانداران است.
پروفسور «بیل ویزدن»، مدیر مؤسسه تحقیقاتی آلزایمر انگلیس در امپریال کالج لندن و یکی از نویسندگان این مقاله، گفت: تئوری‌های زیادی در مورد اینکه چرا می‌خوابیم وجود دارد. در واقع اگرچه نشان داده‌ایم که پاکسازی سموم ممکن است دلیل اصلی خواب نباشد، با این حال در این نمی‌توان مناقشه کرد که خواب مهم است.
وی اضافه کرد: طرف دیگر مطالعه ما این است که نشان داده‌ایم پاکسازی مغز در حالت بیداری بسیار کارآمد است. به طور کلی، بیدار بودن، فعال بودن و ورزش ممکن است به طور موثرتری مغز را از سموم پاک کند.
تحقیق تازه تا حدی به دلیل افزایش شواهد مبنی بر ارتباط بین خواب ضعیف و خطر آلزایمر انجام شده بود. مشخص نیست که آیا کمبود خواب ممکن است باعث آلزایمر شود یا اینکه این فقط یک علامت اولیه است.
برخی این فرضیه را مطرح کرده بودند که بدون خواب کافی مغز ممکن است نتواند به طور موثر سم‌زدایی را انجام دهد، با این وجود تحقیقات جدید تردیدهایی را در مورد منطقی بودن این توضیح مطرح کرده‌اند.
به گزارش یورونیوز، دکتر ویزدن در این خصوص می‌گوید: اختلال در خواب یکی از علائم رایج افرادی است که مبتلا به زوال عقل هستند. با این حال، ما هنوز نمی‌دانیم که آیا این یک پیامد بیماری است یا یک عامل محرک در پیشرفت آن. ممکن است خواب خوب به دلایلی غیر از پاکسازی سموم به کاهش خطر زوال عقل کمک کند. نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «Nature Neuroscience» منتشر شده است./خبرآنلاین
