در تازه‌ترین رخداد علمی در عرصه نانوپزشکی، دکتر شهرزاد شبانی، داروساز، پژوهشگر و مدیر داروخانه در تهران، موفق به ثبت دو اختراع نوآورانه بین‌المللی در حوزه فناوری‌های نوین دارورسانی شد. این دو دستاورد که هر دو بر استفاده از نانوذرات در انتقال هدفمند و کنترل‌شده داروها تمرکز دارند، در سال ۲۰۲۵ با حمایت فدراسیون جهانی مخترعین (IFIA) به ثبت رسیده و در دو رویداد مهم جهانی موفق به دریافت مدال نقره شده‌اند؛ افتخاری که بیانگر سطح بالای علمی، خلاقیت فنی و قابلیت صنعتی شدن این نوآوری‌ها است.
این اختراعات در دو رقابت بین‌المللی معتبر ارائه شدند: نخست، در نمایشگاه اختراعات تایلند (IPITEX 2025) که در فوریه سال ۲۰۲۵ با مشارکت بیش از ۱۰۰۰ طرح از بیش از ۲۵ کشور از جمله فرانسه، آلمان، رومانی، روسیه، کرواسی، مالزی، هند، پرتغال، هلند، اسپانیا، کرۀ جنوبی، تایوان و … در مرکز نمایشگاهی BITEC بانکوک و زیر نظر شورای تحقیقات ملی تایلند (NRCT) و با پشتیبانی فدراسیون جهانی مخترعین برگزار شد. این نمایشگاه یکی از رویدادهای کلیدی در آسیا برای ارزیابی و معرفی نوآوری‌های جهانی در حوزه فناوری و سلامت است.
دوم، در پنجاهمین نمایشگاه بین‌المللی اختراعات ژنو، که از ۹ تا ۱۳ آوریل ۲۰۲۵ با حضور بیش از ۱۰۰۰ اختراع از ۴۲ کشور جهان برگزار شد. این نمایشگاه، به‌عنوان معتبرترین رویداد اختصاصی برای ثبت و عرضه اختراعات در جهان شناخته می‌شود و تحت حمایت نهادهایی همچون سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، سازمان انرژی هسته‌ای اروپا (CERN)، و دانشگاه‌های پیشرو اروپایی و با داوری محققان و کارشناسان برجسته ، برگزار می‌گردد.
اختراع نخست با عنوان “روش و دستگاهی برای فرمولاسیون میکروفلوئیدی نانوذرات پایدار جهت انتقال دارو و بیومولکول‌ها”، یک تراشه‌ی میکروفلوئیدی مبتنی بر پلیمر زیست‌سازگار PDMS است که قادر به تولید نانوذرات یکنواخت با اندازه ۲۰ تا ۱۰۰ نانومتر و ضریب پراکندگی پایین (PDI = 0.07) می‌باشد. این ذرات دارای پوشش لیپیدی هستند و برای انتقال مؤثر مواد دارویی، ژن‌درمانی DNA، RNA، siRNA و حتی آنتی‌ژن‌های واکسن به درون سلول طراحی شده‌اند.
ویژگی منحصربه‌فرد این سیستم در سهولت راه‌اندازی (با استفاده از یک پمپ سرنگ ساده)، تولید بهینه با حداقل مصرف مواد شیمیایی، پایداری بالا در شرایط آزمایشگاهی و درون‌بدنی، و امکان تولید در مقیاس صنعتی است. این فناوری می‌تواند راه‌گشای پژوهش و تولید در زمینه واکسن‌ها، داروهای ضدسرطان و درمان‌های مبتنی بر RNA در مراکز علمی و کشورهای در حال توسعه باشد.
اختراع دوم، با عنوان “سیستم دارورسانی هدفمند و آهسته‌رهش نانوذرات حامل HOCl برای درمان موضعی سرطان ریه”، یک فناوری نوین برای مقابله با مقاومت دارویی در سرطان‌های ریوی است. در این سامانه، نانوذرات زیست‌سازگار طراحی شده‌اند تا پس از استنشاق، داروی HOCl را به کمک تحریک اولتراسوند مستقیماً در محل تومور آزاد کنند. HOCl به‌عنوان یک ترکیب ضدباکتری و القاکننده مرگ سلول‌های سرطانی، پس از آزادسازی موضعی، رشد تومور را مهار کرده و همزمان از آسیب به بافت‌های سالم اطراف جلوگیری می‌کند.
این سیستم به دلیل قابلیت رسانش دقیق، کاهش عوارض جانبی داروهای شیمی‌درمانی، اثربخشی بالا در دوز پایین، و آزادسازی تدریجی دارو در طول زمان، گامی مؤثر در جهت درمان سرطان ریه، به‌ویژه انواع مقاوم به درمان‌های کلاسیک، محسوب می‌شود.
دکتر شهرزاد شبانی، دارای مدرک دکترای داروسازی و ۱۶ سال سابقه حرفه‌ای در زمینه مدیریت داروخانه، مراقبت دارویی از بیماران و مشاوره علمی است. وی از اعضای رسمی فدراسیون جهانی مخترعین (IFIA) و دارنده نشان “مخترع ممتاز (Inv)” این نهاد است. وی پیش‌تر در زمینه ترجمه تخصصی آثار علمی در حوزه پزشکی، فلسفه و روان‌شناسی نیز فعال بوده است.
دکتر شهرزاد شبانی در گفتگو با خبرنگار ما اظهار داشت: “سال‌ها تجربه‌ی من در داروسازی بیمارستانی و عمومی باعث شد با چالش‌های واقعی سیستم دارورسانی از نزدیک روبه‌رو شوم. یکی از دغدغه‌های همیشگی، رساندن مؤثر دارو به محل دقیق بیماری، به‌ویژه در مواردی مثل سرطان ریه بود؛ جایی‌که داروهای شیمی‌درمانی معمولاً پخش عمومی پیدا می‌کنند، به بافت‌های سالم آسیب می‌زنند، و در عین حال پاسخ کافی از تومور دریافت نمی‌شود. مقاومت دارویی، سمیّت بالا، افت کیفیت زندگی بیماران و کاهش اثربخشی درمان، از مشکلات عمده‌ای بودند که بارها در عمل با آن‌ها مواجه شده بودم. در کنار این، از دیدگاه فنی نیز مشاهده می‌کردم که روش‌های سنتی تولید نانوذرات دارویی نه تنها یکنواختی مناسبی ندارند، بلکه در مقیاس آزمایشگاهی یا بالینی هم ناپایدار، پرهزینه و غیرقابل تکرار هستند این دو اختراع حاصل سال‌ها تعامل مستقیم من با چالش‌های درمانی بیماران و دغدغه‌ام برای ارائه راه‌حل‌های کاربردی در داروسانی هوشمند است. هدف من توسعه فناوری‌هایی ساده، ایمن، و در عین حال مؤثر است که بتوانند با هزینه پایین در دسترس مراکز درمانی، پژوهشگاه‌ها و نهایتاً بیماران قرار بگیرند.”
این دو دستاورد با کسب مدال نقره در رقابت‌هایی در سطح جهانی، توانسته‌اند جایگاه علمی ایران را در عرصه نانوپزشکی و نوآوری دارویی تثبیت کنند و گامی نویدبخش در جهت توسعه درمان‌های هدفمند و شخصی‌سازی‌شده در آینده‌ای نزدیک به‌شمار می‌روند.